Cytrusy to drzewa lub krzewy wiecznie zielone z rodziny rutowatych, rosnące od kilku do kilkunastu metrów, pochodzące najprawdopodobniej z Indii, północnych Chin i Indonezji. Niektóre badania wykazują też, że pochodzenie cytrusów może wiązać się z takimi miejscami jak Australia, Nowa Kaledonia czy Nowa Gwinea.
Historia uprawy roślin cytrusowych rozpoczyna się około 4000 lat temu, jednak cytrusy ewoluowały na przestrzeni wieków już od około 15 milionów lat. W połowie tego czasu wykształcił się odrębny, różniący się rodzaj, który dziś jest znany jako Poncirus Trifoliata.
Obecnie uprawiane gatunki cytrusów wywodzą się od trzech prastarych gatunków:
Wszystkie cytrusy są mieszańcami, powstałymi przez parę tysięcy lat, od tych oryginalnych gatunków.
Pierwsza roślina cytrusowa uprawiana w Europie to Cytron, który został odkryty podczas wypraw Aleksandra Wielkiego w Indiach w IV wieku p.n.e. i sprowadzony stamtąd w I wieku n.e. przez Greków.
Hybrydę pomelo i mandarynki – pomarańczę gorzką oraz cytrynędo Europy sprowadzili Arabowie podczas ich marszu na zachód w X wieku.
Cytrusy te zaczęły być uprawiane wzdłuż wybrzeża północnej Afryki, południowej Hiszpanii i na Sycylii. W X wieku cytryna „citrus limon” zrobiła się popularna i uprawiana również w Palestynie, Libanie, Egipcie i Syrii.
Wraz z upływem czasu powstawało wiele nowych gatunków cytrusów przez łatwe mieszanie się gatunków i hybryd.
W XV wieku do Europy dotarły pomarańcze słodkie sprowadzone przez Portugalczyków z Indonezji. Cytrusy te zostały rozpropagowane w krajach śródziemnomorskich i zyskały dużą popularność ze względu na ich lepszy od pomarańczy gorzkiej smak.
Dopiero na początku XIX przez XX wiek cytrusy zostały uprawiane na dużą, komercyjną skalę w zorganizowany sposób. Wtedy też powstało wiele nowych odmian, które z powodzeniem zaczęły być uprawiane również za oceanem.
Wprowadzono klementynki, grejpfruty, kumkwaty, mandarynki deliciosa, limety, które w cytrusowych sadach
uprawiane są do dziś.
Podejrzewa się, że drzewka i owoce cytrusowe pojawiły się w Polsce około XV wieku. Raczej nie były znane w okresie Średniowiecza w naszym kraju. Na początku stosowane były jako dodatek do potraw.
Znamy wzmianki o pomarańczach dodawanych do pieczeni na dworze króla Zygmunta I. Tak czy inaczej cytrusy w Polsce były w tamtejszych czasach rarytasem i dostępne tylko dla elit.
W XVI wieku przywożono pomarańcze do polskich portów, pochodzące z Portugalii i Hiszpanii, głównie dla królów i wysokich dostojników.
W dobie renesansu na dwory królewskie sprowadzano drzewka cytrusowe, które uprawiane były w ocieplanych oranżeriach.
Cytrusy należą do rodziny rutowatych (Rutaceae) i obejmuje cytryny, pomarańcze, mandarynki, pompele, grejpfruty oraz wiele krzyżówek.
Rodzina Rutowatych liczy około 140 rodzajów i ponad 1300 gatunków. Są to wiecznie zielone drzewa lub krzewy, rosnące w klimacie subtropikalnym lub tropikalnym.
Do rodzaju Citrus oprócz dobrze przez nas znanych i uprawianych jadalnych cytrusów, należą również cytrusy, które nie nadają się do spożycia – jak np. Poncirus Trifoliata.
Do rodzaju Citrus nie należą uważane jako cytrusy – kumkwaty, choć mogą się z nimi krzyżować i posiadają większość wspólnych cech.
Zaliczane są one do rodzaju Fortunella. Z cytrusami spokrewniona jest także Muraja należąca do rodzaju Murraya.
Owoc cytrusa – inaczej hesperidium jest jagodą podzieloną na segmenty, wypełnioną miąższem, sokiem i pestkami.
Owoce cytrusowe otoczone są skórką, w zależności od gatunku może ona być bardzo gruba. Skórka owoców cytrusowych jest, za wyjątkiem skórki kumkwata, niejadalna, ponieważ jest zwykle bardzo kwaśna lub gorzka. 
Kolor owoców cytrusowych różni się w różnych stadiach dojrzewania i u różnych gatunków. Z reguły jest on zielony, żółty, pomarańczowy po pomarańczowoczerwony.
W smaku owoce cytrusowe także wykazują różnorodność – są kwaśne, słodkokwaśne, gorzkokwaśne po gorzkie. Najmniejsze owoce cytrusowe to kumkwaty, a jedne z największych to cytron Maxima lub Pomelo.
Cytrusowy owoc powstaje po zapyleniu, a do osiągnięcia dojrzałości potrzebuje – w zależności od gatunku – od 6 do 14 miesięcy. Wtedy zielona barwa skórki zmienia się w żółtą lub pomarańczową.
Owoc tworzy się w zalążni słupka. Ze ścian zalążni do wnętrza wrastają włoski, które zmieniają się stopniowo w wydłużone, pęcherzykowate twory napełnione sokiem.
Twory te rozrastając się napełniane są szczelnie sokiem stanowiąc segmenty owocu. Owoc składa się z trzech warstw – egzokarpu (zewnętrzna część skórki), mezokarpu (wewnętrzna część skórki) i endokarpu (miąższu).
Liście są główną ozdobą roślin cytrusowych. Są zimozielone (za wyjątkiem Pomarańczy Trójlistkowej), skórzaste, ciemnozielone, jajowate lub eliptyczne.
Mogą być całobrzegie lub o drobno ząbkowanych krawędziach. U niektórych gatunków występuje rozszerzony ogonek liściowy, posiadający po bokach skrzydełka (pomelo, grejpfrut).
Rośliny cytrusowe gubią dwu-trzy letnie liście. Wtedy błyszcząca blaszka liściowa traci połysk a następnie barwę, żółknie i odpada. Oryginalnym wyjątkiem wśród cytrusów jest poncirus trifoliata i jej hybrydy jak – citrumelo, cytrangi która posiada trójczłonowe liście.
Pędy u większości gatunków cytrusów mają ciernie – zwłaszcza u młodych pestkowców – ale występują tez gatunki o małych kolcach lub całkowicie bez nich. Kolce są twarde i ostre czasem bardzo długie.
Kwiaty cytrusów zasługują na szczególną uwagę ponieważ są piękne, intensywnie pachnące, z reguły białe. Młode liście, kwiaty i owoce wydzielają intensywny zapach ze względu na zawartość olejków eterycznych. Cytrus posiada kwiat, który składa się z zielonych małych, zrośniętych ze sobą działek kielicha, korony składającej się z pięciu, dość dużych białych, pięknie pachnących płatków, z pręcików i ze słupka.
U niektórych gatunków zewnętrzna strona płatków ma kolor różowy lub lekko purpurowy. W środku kwiatu znajduje się słupek rozszerzony u podstawy w kulistą zalążnie. Dookoła jest dużo pręcików, zrośniętych u podstawy.
Szyjka słupka kończy się maczugowatym, wilgotnym znamieniem, do którego przyklejają się ziarnka pyłku. Słupek jest górny, zbudowany z 8 do 15 owocolistków. Zalążnia podzielona jest na tyle samo komór.
Od ponad 500 lat owoce cytrusowe maja właściwości i zastosowanie lecznicze, a nawet kiedyś uważano, że mają magiczną moc. W pierwszej połowie XX wieku Amerykanie rozpowszechnili sławę owoców cytrusowych w świecie jako najzdrowszych owoców, które należy spożywać codziennie dla zdrowia i rozpoczęli ich produkcję na szeroką skalę.
Cytrusy spośród owoców uprawianych w świecie komercyjnie wyróżniają się najwyższą zawartością witaminy C. Szczególnie w okresie zimowym cytrusy są dobrym źródłem witaminy C. Już jedna duża pomarańcza czy grejpfrut pokrywa całodzienne zapotrzebowanie dorosłej osoby w tą witaminę.
Owoce cytrusowe mają też do zaoferowania związki mineralne, lekkostrawne węglowodany, niewiele kalorii oraz dużo witamin wspomagających system odpornościowy. Owoce grejpfruta zawierają duże ilości beta karotenu, który działa przeciwmiażdżycowo i przeciwnowotworowo.
Ekstrakt zawarty w miąższu i pestkach grejpfruta działa niszcząco na około 800 rodzajów bakterii i wirusów oraz na ponad 100 rodzajów grzybów chorobotwórczych. Składniki w nim zawarte przyspieszają przemianę materii, regulują trawienie i poziom cukru we krwi.
Cytrusy takie jak cytryny i pomarańcze zawierają duże ilości witaminy C, A, B1, B2, B12 i P oraz sole mineralne i pektyny, które pobudzają czynności jelit oraz przeciwdziałają wchłanianiu toksyn, zalegających w jelitach. Doskonale nadają się do diet oczyszczających czy jednodniowych diet sokowych.
Cytrusy pomagają w procesie odchudzania, a niektóre – jak mandarynki- wspomagają regenerację wątroby. Owoce cytrusowe zawierają dodatkowo kwas foliowy, wapń, potas, żelazo, fosfor.
Z cytrusów produkowane są także olejki eteryczne, które z kolei są wykorzystywane do produkcji perfum i kosmetyków naturalnych.
Polecam: Strefa Zieleni
W dzisiejszych czasach rolnictwo dynamicznie się rozwija, a nowe technologie i innowacje wprowadzają rolników na zupełnie nowy poziom efektywności. Jednym z takich przełomowych rozwiązań jest Elatus Era, który zdobywa coraz większą popularność wśród producentów rolnych. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta – Elatus Era to gwarancja zdrowych plonów i ochrony przed chorobami grzybowymi.
Współczesne metody uprawy warzyw coraz częściej opierają się na wykorzystaniu innowacyjnych rozwiązań, które pozwalają na osiągnięcie lepszych plonów, niezależnie od zmiennych warunków atmosferycznych. Jednym z takich rozwiązań jest tunel foliowy, który umożliwia hodowców na wydłużenie sezonu wegetacyjnego oraz ochronę roślin przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Jednak, aby w pełni wykorzystać potencjał tej metody, warto wiedzieć, które warzywa są do niej najbardziej przystosowane. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej roślinom, które szczególnie dobrze rozwijają się w warunkach tunelu foliowego, zapewniając obfite i zdrowe plony.
Wszyscy znamy ten niewielki, jadalny, puszysty owoc. Ma brązową skórkę, najczęściej zielony miąższ i zawsze wyjątkowy smak. Mowa oczywiście o popularnym kiwi. Znajdziemy go w każdym supermarkecie jako towar z importu, ale czy ten chiński agrest można uprawiać również w Polsce? Okazuje się, że tak! Trzeba tylko pamiętać o kilku zasadach.