Mandarynka Satsuma

cytrusy

Historia Satsumy

Mandarynka satsuma to cytrus, której pochodzenie wiąże się z Chinami, ale pierwsza udokumentowana uprawa rozpoczęła się ponad 700 lat temu w Japonii, gdzie jest w tej chwili najpopularniejszym gatunkiem z rodziny rutowatych. W Stanach Zjednoczonych pojawiła się w 1876 roku, sprowadzona na Florydę przez George’a R. Halla.

mandarynka satsumaNazwa „satsuma” została wymyślona przez żonę amerykańskiego ambasadora w Japonii Van Valkenberga, który wysłał dostawę drzewek do USA w 1878 roku, z dawnej prowincji japońskiej Satsuma – dzisiaj Kagoshima.

W okresie od 1908-1911 około milion drzewek selekcji Owari zostało importowanych z Japoni do Ameryki początkując, na największą do tego czasu skale, uprawę w rejonie Florydy i w Teksasie.

Chociaż rzadko występujące przymrozki redukowały czasem powierzchnie sadów, to i tak mandarynka ta, dzięki odporności na  mrozy, była jednym z najpopularniejszych cytrusów na południowym wschodzie Stanów.

Uprawianie mandarynki satsumy

Koszt małego krzewu mandarynki satsumy to wydatek rzędu około 60 zł.

krzew mandarynki satsumy

Kliknij tutaj, aby zobaczyć pełną ofertę mandarynek w sklepie online.

Obecnie mandarynka satsuma uprawiana jest w subtropikalnych regionach Japonii, w Hiszpanii, Chorwacji, w środkowych Chinach, w Korei, Turcji, wzdłuż wybrzeży Morza Czarnego, w południowej RPA, Ameryce Południowej i na mniejsza skalę w środkowej Kalifornii i północnej Florydzie.

Największe światowe zagłębie Satsumy położone jest w południowej Japonii, gdzie warunki klimatyczne sprzyjają wczesnemu dojrzewaniu owoców o dobrej jakości.

Opis mandarynki satsumy

Mandarynka Satsuma jest drzewem o małych lub średnio-małych rozmiarach, wolno rosnącym, wypuszczającym boczne,  zwisające gałęzie. Pędy nie posiadają prawie kolców.

Drzewo bardzo odporne na warunki atmosferyczne i krótkotrwałe przymrozki do nawet -10′ C, lecz podatne na choroby takie jak parch pomarańczy gorzkiej (Elsinoe fawcetti), chorobę grzybiczną powodującą parchowacenie, brodawkowe zmiany na liściach i utratę jakości owoców.

satsuma miyagawa kwiat

Kwiat satsumy miyagawa

Liście Satsumy

Liście Citrus Unshiu są ciemno zielone, duże, lancetowate, zwężające się przy podstawie i na wierzchołku, zazwyczaj szersze niż u innych mandarynek.

mandarynka satsuma liście

Główne i boczne nerwy widoczne są z wierzchniej jak i spodniej strony liścia. Ogonek liścia jest wąski, bardzo długi i słabo oskrzydlony. Płatki kwiatowe satsumy są koloru białego.

Drzewo wydaje męskie i żeńskie kwiaty. Mandarynka Satsuma nie wymaga zapylenia przez inne odmiany by rodzić owoce. Uzyskane w ten sposób mandarynki zwykle nie posiadają pestek.

Mandarynka Satsuma – owoce

Z botanicznego punktu widzenia owoce tangerynek i innych gatunków cytrusów są jagodami zwanymi hesperidium. Owoce Satsumy są małej lub średniej wielkości, w kształcie spłaszczonej na biegunach kuli, rzadko z pestkami (z reguły od 0 do 6).

satsuma owoc

Miąższ podzielony na 10 do 12 części przez miękkie błonki. W roślinach uprawianych w strefach charakteryzujących się chłodnymi nocami, jest czerwonawo-pomarańczowy, miękki, rozpływający się w ustach, o bogatym lekko kwaśnym smaku.

Pęcherzyki w miąższu są krótkie i szerokie. Nasiona – jeśli występują- są koloru jasno zielonego. Owoce satsumy osiągają najwyższą jakość tylko w regionach o chłodnych zimach (nie mroźnych) i gorących latach.

Drzewo Satsumy

Drzewa uprawiane w klimacie subtropikalnym o dużej wilgotności powietrza, zwykle wydają jagody, które dojrzewają zupełnie wewnątrz  przed tym jak skórka nabierze właściwego pomarańczowego koloru.

Takie, w środku dojrzałe ale zielone na zewnątrz, owoce są sprzedawane w marketach jako Emerald Green. Łatwo oddzielająca się skórka od owocu jest atutem mandarynki Satsuma, jednak przy obieraniu drzew może łatwo być uszkodzona i poszarpana.

mandarynka satsuma Okitsu owoc

Owoc Satsuma Okitsu

Owoce nie nadają się za bardzo do sztucznego dojrzewania po zbiorze i generalnie są słabo przystosowane do transportu, choć mogą być długo przechowywane.

Okres zbiorów, w zależności od selekcji, ciągnie się od końca września do końca grudnia.

Mandarynka Satsuma jest drzewem, które spośród szeroko uprawianych komercyjnych odmian cytrusów, jest najmniej wrażliwe na mrozy. Dorosłe okazy przetrwały temperatury ok -10’C w północnej Florydzie, północnej Kalifornii i południowej Alabamie, bez żadnych poważnych uszkodzeń.

Ponadto, przez swoje małe wymagania odnośnie temperatury, większość odmian dojrzewa wcześniej niż niektóre pomarańcze i prawie wszystkie mandarynki. W rezultacie Satsuma jest idealnie przystosowana do uprawy w regionach z zimami za ostrymi do dojrzewania dla innych owoców cytrusowych.

Najlepsze podkładki dla Satsumy

Satsuma jak wszystkie komercyjnie uprawiane mandarynki jest szczepiona na tzw. podkładkach – innych cytrusach.

Citrus Trifoliata czyli pomarańcza trójlistna, jest najczęściej stosowaną globalnie podkładką dla tej mandarynki, szczególnie w chłodniejszych regionach, gdzie maksymalna tolerancja na zimno ma największe znaczenie.

Na trifoliacie szczepi się także gdy sad położony jest na glebach gliniastych i ilastych. Podkładka powszechnie jest stosowana do szczepienia satsum  w Japonii, Chinach, Chorwacji, w mniejszym stopniu w Hiszpanii, na Florydzie i gdzieniegdzie w Kalifornii.

Na Florydzie satsumy szczepi się głównie na Citrumelo Swingle (mieszanka grapefruta „Duncan” i Trifoliaty) oraz w mniejszym stopniu na cytrandze Carrizo (hybryda pomarańczy słodkiej „Washington Navel” i Trifoliaty) na których produktywność drzewek jest porównywalna.

Satsuma szczepiona jest także na „Flying Dragon” do uprawy domowej, jako drzewko karłowate oraz na Mandarynce „Cleopatra”. Produktywność na tej ostatniej jest troche mniejsza niż na „Swingle”, „Carrizo” i trifoliacie, ale drzewa są bardziej odporne na przenawożenia i zasolenie gleby.

Drugą pod względem zastosowania podkładką satsumy w Japoni jest Yuzu – Citrus junos, mieszaniec satsumy z limą kaffir, dający małe kompaktowe drzewka i dobrą mrozoodporność.

Rzadziej stosuje się pomarańczę słodką, pomarańczę gorzką (niektóre źródła podają niekompatybilność z satsumą), cytrynę Meyer, inne rodzaje cytrangi.

Selekcje Satsumy

Na przestrzeni lat dzięki naturalnym mutacjom i kontrolowanemu krzyżowaniu odmian powstało ponad sto selekcji Satsumy, które różnią się okresem dojrzewania owoców, ich kształtem, kolorem i jakością.

Mandarynka Satsuma najważniejsze selekcje:

Owari – chyba najważniejsza, najczęściej uprawiana odmiana. Z reguły do niej porównywane są pozostałe selekcje. Czas dojrzewana: od października do listopada. Owoce bardzo dobrej jakości. Od 0 do 6 pestek, ale rzadko występujących. Drzewo średnio-małe, wolno rosnące, bardzo produktywne.

Okitsu  – druga pod względem areału uprawy selekcja w Japonii. Powstała jako siewka  Satsumy Miyagawa. Był to wynik kontrolowanego zapylenia  Poncytrią Trifoliata, wykonanego 1940 roku przez profesora M. Kajiura i T. Iwasaki w Okitsu w Japonii.

Wakayama – japońska, bardzo wczesna odmiana popularna szczególnie w Chorwacji. Dojrzewa między wrześniem a październikiem.

Kimbrough – dojrzewanie owoców od października do listopada. Owoce większe niż Owari. 0-6 pestek ale rzadko występujących. Smak owoców i produktywność porównywalna do Owari. Drzewo niewielkie, o 1’C lepszej tolerancji na mróz.

Planellina – selekcja wyhodowana w Hiszpanii i dość popularna tam. Jest mutacją Owari.

Silverhill – dojrzewa od października do listopada. owoce średniej wielkości, bardziej okrągłe niż u większości, zwykle bezpestkowe, sporadycznie od 0-6 nasion. Smak bardzo słodki. Mała zawartość kwasku w miąższu. Drzewo bardzo żywotne, rozrastające się na boki bardziej niż u innych odmian.

Brown Select – dojrzewa 2 tygodnie przed Owari. Owoce żółto-pomarańczowe. Smak kwaskowato-słodki, dobrze skomponowany. Drzewo większe niż Owari.

Early St.Ann – dojrzewa już od końca września do października. od 0-6 pestek, ale zwykle bezpestkowa. Owoc średnio-wielki w kolorze głęboko pomarańczowym. Duża zawartość soku. Powstała w Luizjanie.

Przeczytaj także:

Uprawa cytrusów